3. Нийгмийн даатгалын сангаас олгох тэтгэврийн тухай хууль 

Тэтгэвэр, тэтгэмжийг тус тусдаа хуулиар зохицуулж байна. 

Өмнөх хуулиар НДС-аас олгох тэтгэвэр, тэтгэмжийн нэг хуультай байсан бөгөөд нэр томьёоны хувьд ойлгомжгүй, холимог зохицуулалттай байсан бол шинэчилсэн хуулиар тэтгэмж, тэтгэврийг тусдаа хуулиар салган зохицуулжээ. Тэгэхээр НДС-аас олгох тэтгэвэр гэдэгт (1) өндөр насны тэтгэвэр (2) хөдөлмөрийн чадвар алдсаны тэтгэвэр (3) тэжээгчээ алдсаны тэтгэвэр тус тус хамаарч байна.  

Тэтгэвэр бодох аргачлалыг шинэчлэн тогтоов. 

Аан уун гээд уншиж байгаарай.  Өндөр насны тэтгэврийг (а) цалинд үндэслэсэн арга болон (b) нэрийн дансны арга гэсэн 2 төрлийн аргаар бодохоор болсон байна. 1960.01.01-ний өдрөөс өмнө төрсөн иргэн цалинд үндэслэсэн аргаар буюу төлсөн НДШ-н шимтгэлийн хэмжээгээр өндөр насны тэтгэвэр тогтоолгох бол, 1979.01.01-ний өдөр болон тус өдрөөс хойш төрсөн иргэн нэрийн дансны аргаар буюу НД-н тэтгэврийн санд төвлөрүүлсэн орлого, зарлагын бүртгэлээс тэтгэвэр тогтоолгохоор байна. 1960.01.01-1979.01.01-ний хооронд төрсөн иргэн дээрх 2 аргаас өөрөө сонголтоороо тэтгэвэр тогтоолгох боломжтой. 

Өндөр насны тэтгэвэр авах эрх үүсэх нөхцөл, шалгуурыг шинэчлэн тогтоолоо. 

Өмнөх хуулиар 20 жил тэтгэврийн даатгалын шимтгэл төлсөн 55 настай эмэгтэй, 60 настай эрэгтэй өндөр насны тэтгэвэр тогтоолгох эрхтэй байсан бол шинэчилсэн хуулиар энэхүү шимтгэл төлсөн байх хугацааг 25 жил болгон нэмэгдүүлжээ. Гэхдээ энд заасан тэтгэврийн даатгалын шимтгэл төлсөн байвал зохих доод хугацаа 2023 онд 21 жил 6 сар байх бөгөөд энэ хугацааг 25 жил хүртэл жил бүр 3 сараар нэмэгдүүлнэ. Өөрөөр хэлбэл, ийнхүү нэмэгдүүлэн тооцвол 2037 онд 25 жил болохоор байна.

Мөн тэтгэврийн даатгалын шимтгэлээ 20 жил төлсөн 65 насанд хүрсэн даатгуулагч өндөр насны тэтгэвэр тогтоолгох эрх хэвээр байна. Гэхдээ 1957 оноос өмнө төрсөн эрэгтэй даатгуулагчийн хувьд 60 насанд хүрсэн бол, 1962 оноос өмнө төрсөн эмэгтэй даатгуулагчийн хувьд 55 насанд хүрсэн бол тэтгэвэр тогтоолгох насанд хүрсэн гэж тооцох ба энэ хугацааг жил бүр 3 сараар нэмэгдүүлнэ. Тус тэтгэвэр тогтоох насыг НДЕГ-аас ойлгомжтой хэлбэрээр танилцуулсныг хүргэж байна.

Үндэсний статистикийн хорооны мэдээллээр Монгол Улс дахь эрэгтэй хүйсийн дундаж наслалт 2022 оны байдлаар 67.33 жил байгаа боловч үүнийг Улсын Их Хурал дорвитой авч үзсэнгүй бололтой.

Өндөр насны тэтгэвэр тогтоолгосон иргэн нас барсан тохиолдолд түүний эхнэр, эсхүл нөхрийн тэтгэврийн хэмжээг 20 хувиар нэмэгдүүлэн олгоно. 

Энэ тохиолдолд хуулиар тусгайлан шалгуур тогтоосон бөгөөд гэрлэлтээ бүртгүүлсэн бөгөөд гэрлэлт нь хүчин төгөлдөр байх, 20 ба түүнээс жил хамт амьдарсан байх шаардлагатай байна. Гэрлэлтээ бүртгүүлж амжаагүй хүмүүс Сум, дүүрэг дэх улсын бүртгэлийн байгууллагад, гадаад улсад амьдардаг Монголчууд маань Дипломат төлөөлөгчийн газартаа хандаарай. 

Тэтгэвэр тогтоолгох орлогыг дараалсан 5 жилд шимтгэл төлсөн цалин хөлс, түүнтэй адилтгах орлогоос тодорхойлно. 

Өмнөх хуулиар даатгуулагч тэтгэврийн даатгалын шимтгэл төлсөн сүүлийн 20 жилийн доторх аль дуртай дараалсан 7 жилд төлсөн шимтгэлээс тооцдог байсныг дараалсан 5 жил болгон өөрчилж, сарын дундаж цалин хөлс, түүнтэй адилтгах орлогыг тодорхойлохдоо нийлбэрийг 60-д хувааж тооцохоор хуульчилжээ. 

Тэтгэврийн хэмжээг жил бүр нэмэгдүүлэн тогтооно. 

Тэтгэвэр авагчийн тэтгэврийн хэмжээг өмнөх оны инфляцын жилийн дундаж түвшинтэй уялдуулж жил бүрийн 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс эхлэн нэмэгдүүлэх бөгөөд тус зохицуулалтыг 2025 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөхөөр хуульчилжээ. 

Даатгуулагчийн асрамжид байсан төрсөн ах, эгч, дүү, өвөг эцэг, эх нь тэжээгчээ алдсаны тэтгэвэр авах эрхгүй болж, хөдөлмөрийн чадвар, асрамжид байсан эсэхийг харгалзан зөвхөн хүүхэд, ач, зээ, эхнэр, эсхүл нөхөр, эцэг, эхэд тэтгэмж олгохоор зохицуулжээ. 

Тухайлбал, тэжээгчээ алдсаны тэтгэмж авах эрхтэй этгээдээс тэжээгчийн асрамжид байсан хөгжлийн бэрхшээлтэй, эсхүл 16 нас хүрээгүй байхдаа хөгжлийн бэрхшээлтэй болсон төрсөн ах, эгч, дүү, эсхүл хууль ёсоор тэжээн тэтгэх хүнгүй өвөг эцэг, эх болон хууль ёсоор асрах хүнгүй төрсөн дүү, ач, зээг нь асарч ажил хийгээгүй байгаа эцэг, эх буюу нөхөр, эсхүл эхнэрийг хасаж, тэжээгчийн хууль ёсоор асран хамгаалж, харгалзан дэмжиж байсан хөдөлмөрийн чадваргүй ач, зээд тэтгэмж олгохоор тодотгон хуульчилжээ.